شخصیت زن در شعر جاهلی. تالیف : احمدمحمد حوفی

آنچه پیش رو دارید: شامل دو باب و چندین فصل است . آنچه بیش از هر چیز بر کل این کتاب سایه افکنده تصحیح این نظر شایع است که: "زن دوره جاهلی ذلیل بوده و با وی چون بردگان رفتار می کردند، تا اینکه اسلام آمد و او را از قید و زنجیر آزاد نمود و مقامش را رفعت بخشید و به وی حقوقی را که فاقد آن بود، عطا نمود." مولف در باب دوم با تحقیق در مورد موقعیت مادر، دختر، خواهر، خویشاوند و جایگاه زن در قبیله و جامعه عرب به این نتیجه رسیده است که زن در زندگی اجتماعی عزیز، باشخصیت ، صاحب نظر و آزاد بوده است . و نیز بیان می دارد که زن در زندگی سیاسی عضوی فعال و در مسائل اجتماعی نقش آفرین بوده و گاه تا سرحد پادشاهی یا فرمانده جنگ ، گوی سبقت را از مردان می ربوده است . و با مقایسه زنان عرب با یکدیگر زنان معاصرش نتیجه می گیرد که زن عرب نه تنها از معاصرانش پایین تر نبوده، بلکه در برخی موقعیتها از همه آنان به جز زن مصری فراتر هم می رفته است . و وجه تمایز اعراب ، خوش رفتاری با زنان اسیر بوده است . و از مقایسه جایگاه زن در جاهلیت و اسلام بدین نتیجه رسیده است که موقعیت زن را تحکیم بخشیده و حقوقی را که فاقد آن بوده به وی ارزانی داشته و سهمی مشخص از ارث را برای وی تعیین نموده است . حقیقت دیگری که مولف از آن پرده برداشته است که زن نه تنها حق مالکیت و تصرف در مالش را داشته، بلکه از ارث ، البته بطور نامعین سهم می برده است . مولف علیرغم تفاوت سبی و امه در مراجع لغوی، تاریخی و دینی با تکیه بر شعر که شیوه تحقیق وی می باشد میان صفات ، ویژگیها، عملکرد، رفتار و منزلت کنیززادگان و اسیرزادگان قائل شده، چرا که روح حاکم بر شعر جاهلی به تفاوت مادرانشان اشعار دارد. مولف در باب سوم با پژوهش درباره کنیزان آوازه خوان این نظر شایع را که عربها تنها در اسلام با موسیقی ایرانی و رومی آشنایی پیدا کردند، رد می کند و ثابت می نماید که آنان از عصر جاهلی با این موسیقی ارتباط داشتند و با شواهد شعری فراوان ثابت می کند آنان پیش از فتوح اسلامی با آلات موسیقی بیگانه آشنایی داشتند. مولف در بررسی زن شاعر به زنان گمنام بسیاری برخورد می کند و شعر آنان و دیگر زنان را بررسی نموده و شعر واقعی و جعلی را از هم جدا می کند و با مقایسه شعر مردان و زنان به نکات قوت و ضعف شعر زنان در هر موضوعی و ویژگیهای شعری شان در هر غرضی اشاره می کند و این ویژگیها را با روحیه زن و مقتضیات زندگی اش پیوند می دهد و در پایان به این نتیجه رسیده است که زنان شاعر از مردان تقلید می کردند و نتوانستند شعری با ویژگیهای بارز زنانگی که شعرشان را از مردان متمایز نماید، جلوه گر سازند. و باز تاکید می کند که عربها آنچنان که تاریخ نگاران و پژوهشگران آن را به تصویر کشیده اند مردمی بی فرهنگ و پست نبودند، زیرا قوانینشان در ازدواج و طلاق، رفتار با زنان، حق مالکیت زن و اجازه تصرفش در اموال و معامله با زنان اسیر، گاه شبیه ملتهای معاصرشان و گاه پیشرفته تر از آنها بوده است . افزون بر آنکه اسلام بسیاری از نظامهای آنان را تایید و تحکیم نمود.